[t. 1.] 1750-1830 -- [t. 2.] 1831-1864 -- [t. 3.] 1865-1895 -- [t. 4., zesz. 1.-2.] 1896-1918.

At head of title: Polska Akademia Nauk. Instytut Filozofii i Socjologii.

A brief account of the first - unsuccessful - attemps to create research centers in the field of technical (applied) physics in Poland in the period before the outbreak of World War is given. Outstanding physicists such as Mieczysław Wolfke, Stanisław Kalinowski, Aleksander Jabłoński and Wacław Dziewulski took part in this trials. Activities in this direction continued after the war, especially after the establishment of the Polish Academy of Sciences, within whch several institutes dealing with the application of physics were (...) established. The most important of them incude the Institute of Physics and Institute of Fundamental Technological Research in Warsaw, as well as the Institute of Fluid-Flow Machinery in Gdańsk and Institute of Nuclear Physics in Kraków. Outside the structure of the Polish Academy of Sciences, the Industrial Institute of Electronics and the Institute of Plasma Physics and Laser Microfusion were established, both in Warsaw. Technical Physics center establised at the Warsaw, Wrocław and Poznań Universities of Technology and at the Nicolaus Copernicus University in Toruń are also discussed. Spectacular examples of medical applications include photodynamic therapy based on the Jabłoński diagram, optical tomography and proton radioteraphy for eye cancer. (shrink)

Issues of nature conservation, and socio-cultural movement called ecologism, are vivid becouse o f it’s many controvertions and actual validity in terms o f sustainable development. This paper presents contemporary motives o f preserving the nature, scientific ways of it’s realization, and chosen issues o f so called „ecological spirituality”. Reflection on the abilities and perils of science and spirituality, with reference to philosophy and practical conservation activity, will be led. Finally, there will be an attemption to answer the question (...) about relation between nature preservation, science and ecological spirituality, and to define the spiritual condition and trends in contemporary ecologism. (shrink)

The article reviews the book Metodologia nauk [Methodology of the Sciences], by Adam Grobler.

Issues of nature conservation, and socio-cultural movement called ecologism, are vivid becouse of it’s many controvertions and actual validity in terms of sustainable development. This paper presents contemporary motives of preserving the nature, scientific ways of it’s realization, and chosen issues of so called „ecological spirituality”. Reflection on the abilities and perils of science and spirituality, with reference to philosophy and practical conservation activity, will be led. Finally, there will be an attemption to answer the question about relation between nature (...) preservation, science and ecological spirituality, and to define the spiritual condition and trends in contemporary ecologism. (shrink)

Celem artykułu jest omówienie poglądów prof. Stanisława Ziemiańskiego dotyczących znaczenia nauk przyrodniczych dla filozofii i teologii oraz relacji między naukami przyrodniczymi, filozofią i teologią. Na tle teodycealnego stanowiska o. Ziemiańskiego, zaproponowanego w ramach jego teologii naturalnej, został zaprezentowany sposób, w jaki autor wykorzystuje dane nauk przyrodniczych w swoich poszukiwaniach filozoficznych. Ziemiański przyjmuje stanowisko, które cechuje się ostrożnością, a nawet zachowywaniem pewnego rodzaju dystansu wobec obrazu świata kreowanego przez współczesne przyrodoznawstwo. W szczególności nie podziela filozoficznej interpretacji naukowego obrazu świata, (...) która miałaby prowadzić do panewolucjonizmu rozciągniętego na całość historii wszechświata. Na tle współczesnych stanowisk licznych polskich przedstawicieli ewolucjonizmu teistycznego, wywodzących się z katolickich środowisk intelektualnych, którzy starają się uzgadniać ewolucję z kreacją na gruncie filozofii, poglądy Ziemiańskiego są mniej typowe i niewątpliwie wyróżniają się owym antyewolucjonistycznym rysem. Analizę stanowiska Ziemiańskiego rozpoczęto od rekonstrukcji jego ujęcia teoriopoznawczego i metodologicznego w zakresie dotyczącym statusu nauk przyrodniczych, filozofii i teologii oraz obrazów rzeczywistości materialnej, jakich one dostarczają. W dalszej części omówiono wybrane kwestie przedmiotowe, które mieszczą się w obszarze zagadnienia relacji między naukami przyrodniczymi i teologią, a które podejmował Ziemiański, w szczególności problematykę dotyczącą genezy wszechświata i pochodzenia życia biologicznego. Następnie podjęta została próba odtworzenia ogólnego obrazu relacji między nauką i religią (naukami przyrodniczymi i teologią), a także rozumem i wiarą, w związku ze sposobem ujmowania przez Ziemiańskiego między innymi kontrowersji kreacjonizm – ewolucjonizm, zagadnienia momentu animacji płodu ludzkiego oraz grzechu pierworodnego, cierpienia i śmierci. Na zakończenie do niektórych twierdzeń Ziemiańskiego ustosunkowano się krytycznie i polemicznie. Wspólnym mianownikiem dla tych uwag jest znaczenie wpływu przyjmowanych założeń metafizycznych na interpretację i wykorzystanie danych naukowych w tworzeniu filozoficznego i teologicznego obrazu świata. (shrink)

15. Warsztaty Filozofii Przyrody odbyły się w dniach 23-26 czerwca 2022 roku w Ciążeniu, w Domu Pracy Twórczej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Organizatorem cyklicznych warsztatów jest Sekcja Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych Polskiego Towarzystwa Filozoficznego. Uczestnikami warsztatów było ponad trzydziestu przedstawicieli kilkunastu ośrodków naukowych z Krakowa, Lublina, Łodzi, Poznania, Szczecina, Warszawy, Wrocławia, Zielonej Góry, zajmujących się filozofią przyrody i filozofią nauk przyrodniczych. ------------------------- Zgłoszono: 30/11/2022. Zrecenzowano: 20/12/2022. Zaakceptowano do publikacji: 22/12/2022.

16. Warsztaty Filozofii Przyrody odbyły się w dniach 15-18 czerwca 2023 roku w Krakowie, w budynku Wyższego Seminarium Duchownego Towarzystwa Salezjańskiego. Organizatorem cyklicznych warsztatów jest Sekcja Filozofii Przyrody i Nauk Przyrodniczych Polskiego Towarzystwa Filozoficznego. Uczestnikami warsztatów było ponad trzydziestu przedstawicieli kilkunastu ośrodków naukowych z Krakowa, Lublina, Łodzi, Poznania, Szczecina, Warszawy, Zielonej Góry, zajmujących się filozofią przyrody i filozofią nauk przyrodniczych. ------------------------- Zgłoszono: 30/10/2023. Zrecenzowano: 20/11/2023. Zaakceptowano do publikacji: 10/12/2023.

1 października 2019 roku dotychczasowa Sekcja Filozofii Przyrody, składająca się z Katedry Filozofii Przyrody, Katedry Filozofii Przyrodoznawstwa oraz Katedry Metodologii Nauk Systemowo-Informacyjnych, została przekształcona w Katedrę Filozofii Przyrody (KFP). W okresie od utworzenia Katedry Filozofii Przyrody do końca 2022 roku aktywność naukowa jej pracowników obejmowała: realizację indywidualnych i wspólnych programów badawczych i związaną z nimi działalność publikacyjną; udział w konferencjach naukowych; spotkania w celu omówienia bieżących spraw organizacyjnych; spotkania tematyczne, poświęcone prezentacji realizowanej problematyki badawczej oraz dyskusji nad prezentowanymi treściami. (...) -------------------------- Zgłoszono: 20/02/2023. Zrecenzowano: 28/03/2023. Zaakceptowano do publikacji: 30/03/2023. (shrink)

Zagadnienie pochodzenia życia stanowi przedmiot ludzkich dociekań od wieków. Wszystkie istniejące poglądy na ten temat można przyporządkować do różnych obszarów ludzkiej wiedzy o świecie: nauk przyrodniczych, filozofii, teologii. Warto przyjrzeć się im bliżej i spróbować uporządkować je według określonej typologii. Można wówczas dostrzec istniejące między nimi powiązania i relacje, które wskazują na charakter tych poglądów. Różnice między istniejącymi współcześnie teoriami biogenezy, występujące na gruncie przyrodniczym, zostaną przedstawione jako drugorzędne w porównaniu z różnicami wynikającymi z filozoficznych założeń leżących u podstaw (...) badań nad genezą życia. Propozycja uporządkowania i klasyfikacji różnego rodzaju teorii genezy życia umożliwia wyodrębnienie koncepcji określonego typu: teistycznych, filozoficznych i przyrodniczych oraz porównanie ich ze sobą. Najbardziej ogólny podział w tym zakresie pozwala na wyróżnienie koncepcji metafizycznych i koncepcji przyrodniczych. Niektóre z nich odpowiadają na pytanie o powstanie życia w ogóle, a inne dotyczą jedynie kwestii pochodzenia życia na Ziemi. W perspektywie współczesnych badań naukowych na temat pochodzenia życia wydaje się interesujące, że dwie główne historyczne idee dotyczące problemu powstania życia, samorództwo i panspermia, wciąż są obecne w założeniach wspomnianych teorii, oczywiście w zmodyfikowanej postaci. Artykuł stanowi omówienie i wyjaśnienie proponowanego schematu klasyfikacji głównych typów teorii na temat pochodzenia życia, w którym kluczową rolę odgrywa kryterium natury filozoficznej. Jednym z najważniejszych pytań, na które wspomniany schemat dostarcza odpowiedzi, jest pytanie o to, które z filozoficznych założeń obecne w przyrodniczych teoriach biogenezy okazały się trwałe mimo zmian i różnic występujących w ich warstwie ściśle przyrodniczej. (shrink)

Zebrane w niniejszej publikacji prace są owocem namysłu zarówno badaczy przyrody, jak i filozofów oraz teologów. Prezentują one różnorodne spojrzenie na elementy dziejów dialogu między naukami przyrodniczymi, filozofią i teologią, a także własne poszukiwania autorów dotyczące współczesnych aspektów tej problematyki. W pierwszej części zostanie przedstawione spojrzenie na charakterystyczne punkty historycznego procesu formowania się relacji między różnymi dziedzinami ludzkiego poznania. Czytelnik będzie mógł prześledzić etapy jednoczenia się religijnego i filozoficznego obrazu rzeczywistości na gruncie chrześcijańskiej starożytności i średniowiecza. Ukazane też zostanie oświeceniowe (...) rozejście się teologii i nowożytnej filozofii pod wpływem rozwoju nauk szczegółowych. Współczesny etap poszukiwań obszarów i perspektyw, w których możliwy jest dialog pomiędzy wyodrębnionymi z filozofii naukami przyrodniczymi a samą filozofią oraz teologią, zostanie zaprezentowany w drugiej części niniejszej publikacji. Składają się na nią artykuły dotyczące zarówno aspektów metodologicznych, jak i konkretnych problemów pojawiających się na styku elementów triady: przyrodoznawstwo – filozofia – teologia. (shrink)

EN: Selection of Marczyński's interviews on philosophy and literature which were recorded in early 2007 for the purpose of his radio broadcast "Hortus (In)Conclusus." Includes interviews with: Marek Bieńczyk, Józef Bremer, Ihor Byczko, Andrij Dachnij, Anna Dziedzic, Mateusz Falkowski, Tadeusz Gadacz, Michał Głowiński, Dorota Hall, Serhij Jospenko, Wachtang Kebuładze, Zbigniew Kloch, Andrzej Kołakowski, Wasyl Lisowyj, Ołeksandr Majewskyj, Anton Marczynski, Julia Marczyńska, Wadym Menżulin, Zbigniew Mikołejko, Monika Milewska, Andrij Okara, Ihor Paśko, Adam Pomorski, Myrosła Popowycz, Jerzy Prokopiuk, Iryna Puchta, Barbara (...) Skarga, Dmytro Stepowyk, Władysław Stróżewski, Myrosław Trofymuk, Tomas Venclova, Jan Woleński, Taras Wozniak, Arkadiusz Żychliński. (shrink)

Geology is an example of the "historical-natural" sciences, and it combines methodological elements of typical natural sciences, as physics, and the methodological elements of history. As a result, there are some problems with placing it in the classification of sciences. The article consists of two parts. In the first one there is presented in short form process of developing of modern geology. Using as examples the ideas of James Hutton, Georges Cuvier and Charles Lyell the author shows how the opinion (...) about proper method and aims of geology was changing at the turn of 18th and 19th centuries. The final point of the process was the classification of sciences presented by William Whewell, who classified geology as a palaetiological science. The second part of the article is devoted to the place of geology in the contemporary classifications of sciences presented by main Polish methodologists. There are discussed the classifications of Kazimierz Twardowski, Tadeusz Kotarbiński, Władysław Tatarkiewicz, Kazimierz Ajdukiewicz, Władysław Krajewski and Adam Grobler. (shrink)

Celem artykułu jest rekonstrukcja i krytyczna ocena modelu tomistycznej filozofii człowieka, który został opracowany przez o. Romana Darowskiego. Analizy mają charakter metateoretyczny. Ich przedmiotem są teksty napisane przez o. Darowskiego w różnych okresach jego twórczości filozoficznej. W sposób szczególny uwzględniona została jego praca _Filozofia człowieka_, która miała kilka wydań. Zastosowana metoda badawcza polegała na treściowej i logicznej rekonstrukcji modelu filozofii człowieka przedstawionego w pracy _Filozofia człowieka_. Model ten został poddany krytyce metodologicznej, która pokazała, że w obecnej sytuacji kulturowej ma on (...) już tylko wartość historyczną. Może jednak stanowić dobry punkt wyjścia do dyskusji nad kierunkami rozwoju współczesnej antropologii tomistycznej. Rozwój ten powinien dokonywać się w krytycznym dialogu z naukowym obrazem świata. (shrink)

The purpose of the paper is to analyse the translation into English and Korean of the old Polish criminal law terminology used by Adam Mickiewicz in his renown poem entitled “Master Thaddeus, or the Last Foray in Lithuania: A Nobility’s Tale of the Years 1811–1812, in Twelve Books of Verse” Mickiewicz (Pan Tadeusz czyli ostatni zjazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem). The research methods used encompass the analysis of parallel texts of (...) the poem. The authors first selected the fragments of the poem containing criminal law terminology. Next analysed two translations into English (Biggs in Master Thaddeus, or the last Forey in Lithuania—by Adam Mickiewicz, an Historical epic poem in XII books, translated from the original by Biggs, with a Preface by W.R. Morfill, M.A. and Notes, by the translator and Edmond Naganowski, Trübner et Comp, London, 1885 and MacKenzie in Adam Mickiewicz. Pan Tadeusz or the Last Foray in Lithuania. A Tale of the Gentry in the Years 1811 and 1812 translated into English verse with Introduction by Kenneth R. Mackenzie, Polska Fundacja Kulturalna, Londyn, 1990) and one into Korean Cheong et al. (『판 타데우시』 [Pan Tadeusz] Hankuk University of Foreign Studies, Seoul, 2005). The findings reveal that the terminology under scrutiny in the majority of cases must be considered obsolete and legal system-bound. Mickiewicz (1834) referred to the laws binding Poles under the Third Lithuanian Statute (Wilno, 1774). Therefore, the translators had to face the challenge of deciphering the appropriate meanings and finding equivalents sufficiently conveying them. (shrink)

This thoughtful new abridgment is enriched by the brilliant commentary which accompanies it. In it, Laurence Dickey argues that the _Wealth of Nations_ contains--and conceals--a great deal of how Smith actually thought a commercial society works. Guided by his conviction that the so-called Adam Smith Problem--the relationship between ethics and economics in Smith's thinking--is a core element in the argument of the work itself, Dickey's commentary focuses on the devices Smith uses to ground his economics in broadly ethical and (...) social categories. An unparalleled guide to an often difficult and perplexing work. (shrink)

Believing is not much like premeditated intentional action, but neither is it completely reflexive. If we had no more control over believing than we have over our automatic reflexes, it would be hard to make sense of the idea of epistemic virtues. There is, after all, no excellence of the eye blink or the knee jerk. If there are epistemic virtues, then our degree of voluntary control over believing must lie somewhere between the extremes of what we experience with passive (...) reflexes and intentional actions. Believing is not the only human activity that lies between these extremes. A number of behaviors and bodily processes do. Using some of these as a model, I will give an account of the nature of our voluntary control over believing and argue that it is necessary to ground the conviction that epistemic virtues do make sense. (shrink)

L'anthropologie sud-africaine a historiquement été divisée en deux écoles: l'une, associée aux universités de langue afrikaans, appuyait l'apartheid; l'autre, associée aux universités anglophones, s'opposait à la ségrégation et à la discrimination raciale. L'anthropologie afrikaner se focalisait sur la culture, la tradition et l'ethnicité, tandis que l'école rivale voulait étudier l'Afrique du Sud comme une société unique, en transformation rapide. Cette opposition, qui a parfois été exagérée, a été la plus marquée dans la période de renforcement de l'apartheid, dans les années (...) soixante et soixante-dix, mais il y a toujours eu un débat considérable sur les objets mêmes des recherches en anthropologie, en particulier sur la nature des groupes «raciaux» et «tribaux» en Afrique du Sud. Ces problèmes, fondamentaux d'un point de vue politique, ont forcé les anthropologues à se confronter aux grandes questions posées par les politiques gouvernementales. Cet article retrace l'histoire de ces débats sur la classification des populations en Afrique du Sud. (shrink)

Industrial drug design methodology has undergone remarkable changes in the recent history. Up to the 1970s, the screening of large numbers of randomly selected substances in biological test system was often a crucial step in the development of novel drugs. From the early 1980s, such ‘blind’ screening was increasingly rejected by many pharmaceutical researchers and gave way to ‘rational drug design’, a method that grounds the design of new drugs on a detailed mechanistic understanding of the drug action. Surprisingly, however, (...) the chance-based method of random screening returned to center stage of industrial drug development in the 1990s in the form of ‘high-throughput screening’ (HTS). I will argue in this paper that this to-and-fro in the prominence of random screening comes with fundamental changes in the epistemic significance of chance experiments in pharmaceutical development. While up to the 1970s, random screening used to be chosen as an empirical search strategy primarily because suffi- cient knowledge of the mechanistic basis of drug action was lacking, it has turned with high-throughput screening into an experimental method that employs chance variation and testing to illuminate this mechanistic basis. As a consequence, research into the underlying mechanisms of drug action and the development of new drugs have become closely integrated. The rise of HTS therefore not only shows how chance experiments have assumed a new epistemic role in drug development. It also allows for a detailed study of the much debated emergence of a new relationship between scientific understanding and the development of technological artifacts. (shrink)

Ryszard Wójcicki's book „Ajdukiewicz. A Theory of Meaning” opens a series of publications Filozofia polska XX wieku [Polish Philosophy of XXth Century], created by Wójcicki. The main subject of the book is a theory of the meaning of linguistic expressions, which was formulated in the thirties and is known as a directival theory of meaning. The aim that the author has set for himself is not only to present and popularise that theory (these aims are implied by the character (...) of the series), but also the evaluation of its material adequacy and its significance for further investigations of language as a means of representation and transmission of knowledge. Adam Nowaczyk tries to show that Wójcicki's critique of Ajdukiewicz's conception is unjustified, for the fallacy allegedly committed in this conception is either only apparent or else easily remediable. Wójcicki disagrees with Nowaczyk's objection. (shrink)

An account of the virtues of limitation management: intellectual virtues of adapting to the fact that we cannot solve many of the problems that we can describe. I argue that the best response to many problems depends not on the most rationally promising solution, but on the most likely route to success. I argue against techniques that assume that one will fulfil ones intentions, and distinguish between failures of rationality and failures of intelligence. I describe the trap of supposing that (...) one will be capable of following the plan that would best exploit ones limited resources. (shrink)